Krzemienne ostrze, tzw. płoszcze bifacjalne

Jarosław, okolice (?)

WEB, 2. poł. III tysiąclecia p.n.e.

Krzemień wołyński, technika łupania, retusz

Dł. zach. 17 cm, szer. 5,9 cm, zach. dł. ostrza 13,4 cm, dł. trzonka 3,6 cm, gr. 1 cm

MJ-A 112

Duże ostrza krzemienne, tzw. płoszcza, są uznawane za największe osiągnięcie pradziejowych technik krzemieniarskich. Zabytki tego typu, wytwarzane nie w epoce kamienia, a we wczesnej epoce brązu, zalicza się do najbardziej efektownych narzędzi wykonywanych techniką łupania – tzw. poprzez uderzanie bryły krzemienia za pomocą specjalnego tłuczka z odpowiednią siłą, aby rozbić bryłę na części o pożądanych kształtach i rozmiarach. Produkcja płaskich krzemiennych ostrzy wymaga ogromnych umiejętności i doświadczenia, dlatego też były one wytwarzane przez wyspecjalizowanych mistrzów – tzw. krzemieniarzy.

Płoszcza wykonywano z płaskich naturalnych konkrecji krzemienia lub też odłupków i wiórów krzemiennych o odpowiednim kształcie. Wartość narzędzia zwiększa również wykorzystanie importowanego krzemienia dobrej jakości – w przypadku omawianego okazu z okolic Jarosławia jest to krzemień wołyński. Nie ulega wątpliwości, że narzędzia tego typu były pierwotnie użytkowane w oprawach wykonanych z drewna, skóry lub innego materiału organicznego. Po rozłożeniu się pozostałości opraw, do współczesności pozostaje samo otrze krzemienne. Narzędzia tego typu najczęściej rekonstruuje się w ten sposób, że oprawa była osadzana na trzonku, zaś ostrze stanowiło część pracującą narzędzia.

Krępe płoszcza w typie omawianego znaleziska z okolic Jarosławia są tradycyjnie określane jako groty oszczepów, chociaż mogły też służyć jako ostrza sztyletów noszonych przy pasie. Na korzyść tej drugiej interpretacji może przemawiać fakt, iż na wzór takich wyrobów wykonywane były najstarsze sztylety miedziane. Odkrywane w grobach, płoszcza krzemienne stanowią atrybut pochówków bogatych wojowników.

Omawiane płoszcze krzemienne z okolic Jarosławia należy łączyć z wczesnymi etapami osadnictwa ludności kultury mierzanowickiej – najstarszej kultury epoki brązu na tych terenach. W okolicy Jarosławia odkryto wiele osiedli i cmentarzysk pozostawionych przez te społeczności. Ze względu na nieznane okoliczności odkrycia obiektu, nie można wykluczyć, że pochodzi on ze zniszczonego grobu.

Literatura:

J. Libera, 2001, Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.

Tekst: Ela Sieradzka-Burghardt