Sztylet miedziany

Korzenica, gm. Laszki

WEB, 2. poł. III tysiąclecia p.n.e.

Miedź, odlew, młotkowanie

Dł.. 10,6 cm, szer. trzonka 1,5 cm, szer. ostrza 4,1 cm, gr. 0,2 cm

MJ-D

Metalurgia miedzi, czyli wykonywanie ozdób i narzędzi z miedzi rodzimej, poprzedza wynalezienie bardziej skomplikowanych technik obróbki metalu – metalurgii brązu, która wymaga wytworzenia stopu – surowca nie występującego naturalnie w przyrodzie. Pierwsze wyroby miedziane pojawiają się na terenie ziemi jarosławskiej w młodszej epoce kamienia (IV tysiąclecie p. n. e.), natomiast upowszechnienie się wyrobów z metalu (czyli z brązu) na tych terenach przypada dopiero na środkową epokę brązu (II tysiąclecie p. n. e.). Ze względu na małą dostępność surowca, w tym najstarszym okresie wyroby miedziane stanowiły wielką rzadkość i wyznacznik największego prestiżu.

Prezentowany na wystawie unikatowy miedziany sztylet został odkryty jesienią 2023 roku w Korzenicy w gm. Laszki przez Piotra Gorlacha ze Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego Grupa Jarosław. Niezwykły przedmiot, który na chwilę obecną jest najstarszym sztyletem wykonanym z metalu znalezionym na terenie Polski południowo-wschodniej, można ramowo datować na okres około 2 400-2 200 p.n.e.

Cechy typologiczne artefaktu nawiązują do sztyletów tzw. kultury pucharów dzwonowatych, uznawanej za jedną z najważniejszych i najbardziej fascynujących społeczności III tysiąclecia p.n.e. Materiały tej kultury można spotkać na ogromnych obszarach, rozciągających się od północnej Afryki, poprzez całą zachodnią i centralną oraz dużą część południowej Europy, aż do dzisiejszych ziem polskich. Olbrzymie rozprzestrzenienie się zabytków zaliczanych do omawianego kompleksu kulturowego było zarówno efektem migracji grup ludności, jak i upowszechniania się niesionych przez nich nowych idei, z których najważniejsza zapewne była metalurgia. Wpływy kultury pucharów dzwonowatych odegrały kluczową rolę w przemianach prowadzących do wykształcenia się najstarszych ugrupowań epoki brązu na terenie ziem polskich. Miedziane sztylety, takie jak artefakt z Korzenicy, są charakterystyczne dla najbogatszych grobów wojowników z tego okresu. Podobna broń rzadko pojawia się także w grobach kurhanowych z terenów ukraińskiego stepu i lasostepu.

Zabytek niepublikowany

Tekst: Ela Sieradzka-Burghardt, Marcin Burghardt