Siekiera krzemienna

Jarosław, okolice (?)

WEB, 2. poł. III tysiąclecia p.n.e.

Krzemień wołyński, technika łupania, retusz, wygładzanie, szlifowanie

Dł. 15,5 cm, maks. szer. 7 cm, szer. ostrza 7 cm, szer. obucha 2,5 cm, gr. 1,4 cm

MJ-A 90

Siekiery krzemienne pojawiły się na obszarach ziemi jarosławskiej w okresie środkowego neolitu. Najstarsze plemiona, które użytkowały tego typu narzędzia, to społeczności kultury pucharów lejkowatych (ok. 3 700 – 2 900 p. n. e.). Te grupy ludności praktykowały szeroko akcje odlesiania terenów w celu poszerzenia areału pól uprawnych. Siekiery krzemienne stanowiły podstawowe narzędzia wykorzystywane do ścinania drzew i dalszej obróbki drewna.

Siekiery znalazły się także w repertuarze narzędziowym kolejnych społeczności, jakie pojawiły się w naszym regionie w początkach IV tysiąclecia p. n. e. – kultury amfor kulistych oraz ceramiki sznurowej. Siekiery, chociaż o nieco innej formie, użytkowane były również przez plemiona kultury mierzanowickiej we wczesnej epoce brązu. Dla przedstawicieli tych młodszych kultur, siekiery pełniły nie tylko funkcję narzędzi, ale i broni. Wykorzystanie krzemiennych siekier do walki dokumentują ślady przemocy stwierdzone na szczątkach z wielu grobów późnego neolitu i wczesnej epoki brązu.

Prezentowana siekiera krzemienna reprezentuje formę charakterystyczną dla wczesnych etapów kultury mierzanowickiej. Pomimo, iż społeczności te zaliczane są już do wczesnej epoki brązu, w omawianym okresie w dalszym ciągu do produkcji narzędzi powszechnie wykorzystywany był krzemień. Duże formy w typie ostrzy i siekier krzemiennych są uznawane za największe osiągnięcie pradziejowych technik krzemieniarskich. Zabytki tego typu zalicza się do najbardziej efektownych narzędzi wykonywanych techniką łupania – tzw. poprzez uderzanie bryły krzemienia za pomocą specjalnego tłuczka z odpowiednią siłą, aby rozbić bryłę na części o pożądanych kształtach i rozmiarach. Produkcja płaskich krzemiennych ostrzy wymaga ogromnych umiejętności i doświadczenia, dlatego też były one wytwarzane przez wyspecjalizowanych mistrzów – tzw. krzemieniarzy. Wartość narzędzia zwiększa również wykorzystanie importowanego krzemienia dobrej jakości – w przypadku omawianego okazu z okolic Jarosławia jest to krzemień wołyński.

Literatura:

J. Libera, 2001, Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.

Tekst: Ela Sieradzka-Burghardt