Harpun kościany (kopia)

Tywonia, gm. Pawłosiów

Mezolit, IX/VIII-V tys. p.n.e.

Kość zwierzęca, cięcie, wiercenie, gładzenie

Dł. 13,2 cm, szer. u podstawy 2,2 cm, szer. maks. 2,9 cm, grubość 0,8 cm

Oryginał w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie (MRP 2024)

Unikatowy harpun kościany z okresu późnego mezolitu (IX/VIII-V tys. p. n. e.) został przejęty od kierownika szkoły w Tywonii w powiecie jarosławskim podczas poszukiwań prowadzonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych w latach 60. XX wieku. Według relacji odkrywcy, obiekt został znaleziony „w Sanie”, a więc w rzece, która nie przepływa przez tą miejscowość. Z tego względu, dokładne miejsce odkrycia obiektu musi pozostawać nieznane.

Zabytek z Tywonii jest jedynym na Podkarpaciu przykładem kościanego harpuna z epoki mezolitu – okresu przypadającego na pierwsze tysiąclecia po zakończeniu epoki lodowcowej, kiedy w wyniku ocieplenia się klimatu doszło do poważnych zmian środowiska – typowe dla schyłkowego paleolitu tereny otwarte (tundra, zimny step) zastąpiły zbiorowiska leśne. Społeczności, które żyły w tym czasie w naszym regionie, zajmowały się zbieractwem, myślistwem i rybołówstwem. Materiały z doby mezolitu często odkrywane są na terenach piaszczystych i w dolinach rzek. Z tego względu informacja o odkryciu harpuna „w Sanie” wydaje się stosunkowo wiarygodna.

Harpuny stanowiły wyspecjalizowaną broń łowiecką, stosowaną podczas polowań i połowów. Zabytki tego typu pierwotnie służyły jako otrza przymocowywane do drewnianych oszczepów. Harpun został wykonany poprzez rozszczepienie kości długiej zwierzęcia, uformowanie pożądanego kształtu za pomocą kamiennego noża i wygładzenie ostrza. Widoczny otwór służył prawdopodobnie do przewlekania liny, która zostawała w rękach myśliwego po wyrzucie oszczepu. Dzięki linie, myśliwy mógł kontrolować lub spowalniać zdobycz.