Ekspozytor po prawej stronie

[dolny rząd – monety opisywane od lewej do prawej]

Monety rzymskie: semiuncja republikańska, 205-195 p.n.e. (6); denar Tytusa, 80 n.e. (7); denar Trajana, 114-117 n.e. (8); dupondius Didiusza Julianusa, 193 n.e. (9);

[na podstawkach]

2 dupondiusy/asy Klaudiusza Albinusa, 194-195 n.e. (10)

Węgierka, gm. Roźwienica (6-10)

Brąz (6), srebro (7-8), orichalcum (9-10); bicie

6. Średn. 1,98 cm, waga 5,61 g; 7. średn. 1,93 cm, waga 3,42 g; 8. średn. 1,76 cm, waga 2,62 g; 9. średn. 2,35 cm, waga 7,52 g; 10. średn. 2,4 cm, waga 11,26 g

MJ-N 2190 (9), 2195 (6), 2196-2197 (10), 2199 (7), 2198 (8)

Opisywane przedmioty stanowią najprawdopodobniej część większego zespołu (skarbu?) monet rzymskich z czasów republikańskich i cesarstwa rzymskiego. Monety te zostały znalezione luźno, w polu nad potokiem Węgierce w 1949 roku.

Najliczniejszym elementem opisywanego zespołu są srebrne denary wybite za panowania Tytusa i Trajana, zaśajmłodszą monetą jest dupondius Didiusza Julianusa wybity w 193 r. n.e. Tym samym można założyć, że skarb ten został zdeponowany nie wcześniej niż sam koniec II lub przełom II i III w. n.e.

Srebrne denary stanowią najliczniejszą grupę monet rzymskich znajdowanych na terenie ziem polskich. Zdecydowana większość z nich pochodzi z I-II w. n.e. Są to zarówno znaleziska pochodzące z różnej wielkości skarbów (największe z nich liczą po kilka tysięcy sztuk denarów) jak i pojedyncze okazy znajdowane w różnych kontekstach (znaleziska luźne, monety znajdowane na osadach zarówno w obiektach wziemnych jak i poza nimi etc.). Wśród okoliczności, w jakich napływały one na ziemie polskie, dawniej wskazywano przede wszystkim na kontakty o charakterze handlowym pomiędzy Imperium Rzymskim i ziemiami północnymi. Obecnie większy nacisk kładzie się na różnorakie powiązania o charakterze politycznym, np.: trybuty (np. w zamian za pomoc wojskową lub utrzymanie pokoju), subsydia (np. dla państw klientelnych), łupy, okup za wykup jeńców, żołd etc.

Osobnym zagadnieniem jest czas obiegu denarów rzymskich na terenach Barbaricum. Podczas gdy w zasięgu Imperium takie monety Imperium monety te wypadły z obiegu w pierwszej połowie III w., to na obszarze współczesnej Polski denary z I–II ( i rzadziej z III) w. były w nieprzerwanym użyciu co najmniej do przełomu V i VI w. Na Tak długi okres obiegu denarów w Barbaricum tłumaczy się niekiedy niechęcią Barbarzyńców do przyjmowania monet zdewaluowanych po reformie monetarnej przeprowadzonej przez cesarza Septymiusza Sewera, kiedy to doszło do drastycznego zmniejszenia zawartości srebra w denarach. Chętniej używano natomiast monet starszych z I-II w. o dużej zawartości srebra.

Literatura:

Kieferling G. 1999, Zabytki z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w zbiorach Muzeum w Jarosławiu, [w:] S. Czopek, A. Kokowski (red.), „Na granicach antycznego świata”, Rzeszów, 229-269.

Kunisz A. 1985, Znaleziska monet rzymskich z Małopolski, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.

Reymn J. 1995, Monety rzymskie znalezione w powiecie jarosławskim, Archeologia, 7/2, 166-171.

Tekst: Marcin Burghardt