Ekspozytor po prawej stronie

[górny rząd – monety opisywane od lewej do prawej]

Monety rzymskie: denar Trajana, data wybicia: 100 n.e. (1); denar Faustyny I, 1. poł. II w. n.e. (2); sestercja Marka Aureliusza, 161 n.e. (3); sestercja Lucilli, 161-162 n.e. (4); follis Konstantyna Wielkiego,1. poł. IV w. n.e. (5)

Cząstkowice, gm. Roźwienica (3); Jarosław, Wzgórze św. Mikołaja (1), okolica (2)

Brąz (3, 5), srebro (1-2, 4); bicie

1. średn. 1,9 cm, waga 2,6 g; 2. średn. 1,8 cm, waga 2,89 g; 3. średn. 1,8 cm, waga 2,16 g; 4. średn. 1,7 cm; 5. średn. 1,8 cm

MJ-A 444, PKW 127/82 (1); MJ-N 2191 (2), 2192 (3), 2548 (5), 2612 (4)

Wspominając o kontaktach ludności kultury przeworskiej z imperium rzymskim szczególną uwagę należy poświęcić znaleziskom monet. Tego typu obiekty napływały na obszary dzisiejszej Polski zarówno w wyniku kontaktów o charakterze handlowym pomiędzy Imperium Rzymskim i ziemiami północnymi, jak i poprzez różnorakie powiązania o charakterze politycznym, takie tak trybuty (np. w zamian za pomoc wojskową lub utrzymanie pokoju), subsydia (np. dla państw klientelnych), łupy, okup za wykup jeńców czy żołd dla wojowników kultury przeworskiej służących w armii rzymskiej.

Większość monet rzymkich z terenów ziemi jarosławskiej koncentruje się w dolinie Mleczki oraz wzdłuż Sanu, a więc w strefach najintensywniej zasiedlonych przez społeczności omawianego ugrupowania. W większości przypadków, nie dysponujemy informacjami na temat ich dokładnego kontekstu. Jest bardzo prawdopodobne, że przynajmniej część ze znalezionych monet rzymskich mogła wchodzić w skład ukrytych depozytów (skarbów). Taką sytuację reprezentują np. monety znalezione nad Mleczką w Węgierce. Repertuar monet rzymskich z okolic Jarosławia jest dość szeroki i obejmuje zarówno egzemplarze republikańskie, jak i bite za czasów cesarstwa, wśród których dominują okazy z 2. połowy I i II w. n.e. Szczególnie charakterystyczną grupę stanowią tu srebrne denary, odkryte m.in. na dwóch osiedlach kultury przeworskiej w Jarosławiu: na Wzgórzu św. Mikołaja (denar Trajana) i stanowisku nr 158 (denar Marka Aureliusza).

Wbrew pozorom, odkrywane w różnych kontekstach monety rzymskie nie stanowią dobrego wyznacznika chronologicznego, co wynika z faktu, iż obszarze współczesnej Polski denary z I–II ( i rzadziej z III) w. n. e. były w nieprzerwanym użyciu co najmniej do przełomu V i VI w. Sytuacja ta jest interesujące z tego względu, że w zasięgu Imperium omawiane monety wypadły z obiegu już w pierwszej połowie III w. Tak długi okres użytkowania denarów w Barbaricum tłumaczy się niekiedy niechęcią Barbarzyńców do przyjmowania monet zdewaluowanych po reformie monetarnej przeprowadzonej w końcu II w. przez cesarza Septymiusza Sewera, w wyniku której doszło do drastycznego zmniejszenia zawartości srebra w denarach.

Literatura:

Kieferling G. 1999, Zabytki z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w zbiorach Muzeum w Jarosławiu, [w:] S. Czopek, A. Kokowski (red.) „Na granicach antycznego świata”, Rzeszów, 229-265.

Tekst: Marcin Burghardt