Para wędzideł

Hruszowice, pow. przemyski, stan. 2

1. poł. VII – schyłek VII/1. ćw. VI w. p.n.e.

Żelazo, kucie

1. dł. 18,1 cm, średn. pierścieni wewnętrznych 2,3-2,4 cm, średn. pierścieni zewnętrznych 2,2-2,5 cm; 2. dł. 19,1 cm, średn. pierścieni wewnętrznych 2,3-2,5 cm, średn. pierścieni zewnętrznych 2,5-2,7 cm

MJ-D 423, W/242/HG2

Pod koniec VII w. p.n.e. we wschodniej części ziemi jarosławskiej osiedliły się przybyłe tu ze wschodu grupy ludności o scytyjskim modelu kulturowym. Społeczności te były związane ze Scytami, czyli irańskim ludem koczowniczym wywodzącym się z głębi Azji, wzmiankowanymi m. in. w Biblii i dziełach historyków ze starożytnej Grecji.

Centralnym elementem tego mikroregionu było potężne grodzisko (czyli osiedle obronne otoczone wałami) w Chotyńcu, dookoła którego istniał szereg osad otwartych, czyli pozbawionych umocnień. Należy do nich osiedle odkryte na stanowisku 2 w Hruszowicach w pow. przemyskim, z którego pochodzą opisywane wędzidła. Zgrupowanie to, będące najdalej na północny-zachód wysuniętą enklawą świata scytyjskiego, określone zostało mianem „aglomeracji chotynieckiej”.

Jak wiemy ze źródeł pisanych, Scytowie byli konnymi łucznikami. Wędzidła stanowią element rzędu jeździeckiego. Wkładano je do koniowi do pyska w celu przekazania mu sygnałów i kierowania nim. Scytowie stosowali na ogół wędzidła dwuczłonowe łamane tj. składające się z dwóch części, połączonych ze sobą za pomocą pierścieni. Pod względem formalnym, zabytki ukształtowane analogicznie do okazów z Hruszowic określane sią mianem wędzideł strzemieniokształtnych (ich nazwa pochodzi od kształtu zewnętrznych pierścieni wędzidła, do których mocowano pobocznice). Ten typ wędzideł jest charakterystyczny dla okresu wczesnoscytyjskiego.

Żelazne wędzidła z Hruszowic, wraz z fragmentem wykonanej z poroża pobocznicy z tego samego stanowiska, to jedyne zabytki z zasięgu aglomeracji chotynieckiej, które można łączyć z uprzężą końską. Są to zarazem jedyne tego typu przedmioty odkryte na ziemiach polskich.

Literatura:

J. Adamik-Proksa, M. Burghardt, E. Ocadryga-Tokarczyk, W. Rajpold, T. Tokarczyk 2022, Osada spółczesności scytyjskiego kręgu kulturowego w Hruszowicach, stan. 2, jako element tzw. aglomeracji chotynieckiej, Rzeszów.

Tekst: Marcin Burghardt