Fragment zdobionej pobocznicy

Hruszowice, pow. przemyski, stan. 2

Poł. VII – poł. VI w. p.n.e.

Poroże, cięcie, szlifowanie

Dł. 6,8 cm, szer. 1-1,5 cm, gr. 0,8-1,1 cm

MJ-D 423, W/1/HG2

Pod koniec VII w. p.n.e. we wschodniej części ziemi jarosławskiej osiedliły się przybyłe tu ze wschodu grupy ludności o scytyjskim modelu kulturowym. Społeczności te były związane ze Scytami, czyli irańskim ludem koczowniczym wywodzącym się z głębi Azji, wzmiankowanymi m. in. w Biblii i dziełach historyków ze starożytnej Grecji.

Centralnym elementem tego mikroregionu było potężne grodzisko (czyli osiedle obronne otoczone wałami) w Chotyńcu, dookoła którego istniał szereg osad otwartych, czyli pozbawionych umocnień. Należy do nich osiedle na stanowisku 2 w Hruszowicach w pow. przemyskim, z którego pochodzi prezentowany fragment pobocznicy. Zgrupowanie to, będące najdalej na północny-zachód wysuniętą enklawą świata scytyjskiego, określone zostało mianem „aglomeracji chotynieckiej”.

Jak wiemy ze źródeł pisanych, Scytowie byli konnymi łucznikami. Pobocznice stanowiły jeden z elementów oporządzenia jeździeckiego. Przedmioty te, użytkowane zawsze w parach, służyły do zabezpieczenia wędzidła przed wypadnięciem z pyska konia. Scytyjskie pobocznice często posiadały kształty zoomorficzne – najczęściej ich górne części przybierały formę główek zwierzęcych (koni, łosi, baranów, gryfów etc.), dolne zaś kopyt.

Używanie kości oraz poroża jako surowca do produkcji pobocznic jest typowe dla okresu wczesnoscytyjskiego. Obecność na omawianej pobocznicy ornamentu w postaci rzędów trójkątów skierowanych ku sobie wierzchołkami pozwala zawęzić datowanie pobocznicy z Hruszowic do młodszych etapów tego okresu, czyli do czasów między połową VII a połową VI w. p.n.e. Pobocznica z Hruszowic, wraz z parą żelaznych wędzideł pochodzących z tego samego stanowiska, to jedyne zabytki z zasięgu aglomeracji chotynieckiej, które można łączyć z uprzężą końską.

Litetatura:

J. Adamik-Proksa, M. Burghardt, E. Ocadryga-Tokarczyk, W. Rajpold, T. Tokarczyk 2022, Osada spółczesności scytyjskiego kręgu kulturowego w Hruszowicach, stan. 2, jako element tzw. aglomeracji chotynieckiej, Rzeszów.

Tekst: Marcin Burghardt