Grociki strzał – dwulistny (1), trójlistny (2) i trójgraniasty (3)

Chotyniec, gm. Radymno, stan. 7 (1); Hruszowice, pow. przemyski, stan. 2 (2-3)

2. połowa VII w. p.n.e. (1), VII – 1. poł. VI w. p.n.e. (2-3)

Brąz, odlew, szlifowanie

1. dł. 4,1 cm, maks. szer. 1,3 cm, śr. tulejki 0,7 cm; 2. dł. 3,6 cm, maks. szer. ostrza: 0,9 cm, śr. tulejki 0,7 cm; 3. dł. 2,7 cm, maks. szer. ostrza: 0,9 cm, śr. tulejki 0,7 cm

MJ-D 420, W/76/Ch (1); MJ-D 423, W/625/H (2), W/643/H (3)

Pod koniec VII w. p.n.e. we wschodniej części ziemi jarosławskiej osiedliły się przybyłe tu ze wschodu grupy ludności o scytyjskim modelu kulturowym. Społeczności te były związane ze Scytami, czyli irańskim ludem koczowniczym wywodzącym się z głębi Azji, wzmiankowanymi m. in. w Biblii i dziełach historyków ze starożytnej Grecji.

Centralnym elementem tego mikroregionu było potężne grodzisko (czyli osiedle obronne otoczone wałami) w Chotyńcu, dookoła którego istniał szereg osad otwartych, czyli pozbawionych umocnień. Należą do nich dwa osiedla, z których pochodzą prezentowane groty strzał, odkryte na stanowisku 7 w Chotyńcu oraz stanowisku 2 w Hruszowicach w pow. przemyskim. Zgrupowanie to, będące najdalej na północny-zachód wysuniętą enklawą świata scytyjskiego, określone zostało mianem „aglomeracji chotynieckiej”.

Jak wiemy ze źródeł pisanych, Scytowie byli konnymi łucznikami. Używane przez nich grociki strzał cechują się bardzo dużą zmiennością form wykazując pod tym względem duże zróżnicowanie w czasie.

Dwa z prezentowanych tu egzemplarzy (zabytki o numerach inwentarzowych W/76/Ch i W/625/H) reprezentują typy grocików wchodzących w skład zestawów kołczanowych typowych dla najstarszego etapu kultury scytyjskiej. Ich wyróżnikiem jest obecność tulejki, za pomocą której mocowano je do drzewiec strzał, a także dwuskrzydły przekrój ostrza, które przybiera rombowaty kształt.

Z czasem obok takich grocików pojawiają się okazy z ostrolistnym ostrzem o dwuskrzydłym lub trójskrzydłym przekroju. Tak ukształtowane grociki stopniowo wypierają wcześniejsze formy stając się typowym elementem zestawów kołczanowych z młodszego etapu kultury wczesnoscytyjskiej (2. poł. VII – 1. poł. VI w. p.n.e.). Na etapie tym pojawiają się również nowe formy grocików, w których ostrze przybiera formę trójgraniastą, takich jak drugi z prezentowanych egzemplarzy z Hruszowic (W/643/H). Zwraca uwagę, iż grociki datowane na tą fazę w dalszym ciągu posiadają wydzielone tulejki. Brak tego ostatniego elementu typowy jest przede wszystkim dla grocików z czasów późniejszych.

J. Adamik-Proksa, M. Burghardt, E. Ocadryga-Tokarczyk, W. Rajpold, T. Tokarczyk 2022, Osada spółczesności scytyjskiego kręgu kulturowego w Hruszowicach, stan. 2, jako element tzw. aglomeracji chotynieckiej, Rzeszów.

Tekst: Marcin Burghardt