Fragment misy profilowanej z krawędzią zagiętą na zewnątrz

Nienowice, gm. Radymno, stan. 24

WEŻ, IV-III w. p.n.e. (kultura pomorska/jastorfska)

Glina, lepienie w ręku

Zachowana wys. 9 cm, średn. wylewu 22 cm, średn. brzuśca 21,4 cm

MJ-D 365, M/1091/N24

Opisywany przedmiot odkryty został na stanowisku nr 24 w Nienowicach podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych wyprzedzających budowę autostrady A4 prowadzonych w 2011 roku. W ich trakcie zbadano łącznie powierzchnię 55,75 ara, rejestrując 323 obiekty wziemne i ponad 18 684 zabytki ruchome. Jest to stanowisko wielokulturowe, na którym można wyróżnić kilka horyzontów chronologicznych. Opisywane naczynie pochodzi z obiektu nr 422 i wiązać można je z horyzontem osadnictwa kultury pomorskiej z elementami jastorfskimi (włącznie z materiałami z młodszego okresu przedrzymskiego).

Wśród innych naczyń typowych dla kultury pomorskiej odkrytych na tym stanowisku wymienić można m.in. duże naczynia kloszowate (zasobowe) czyli dużych rozmiarów garnki zdobione w górnych partiach odciskami palcowymi tworzącymi swoistego rodzaju karbowanie, naczynia z gładką szyjką i chropowaconym brzuścem, które niekiedy oddzielone są od siebie jedną lub dwoma listwami plastycznymi oraz garnki z pogrubioną krawędzią. Rzadziej spotykane są inne formy – różnie ukształtowane wazy, misy i kubki. Przedmiotom tym towarzyszyły elementy wywodzące się ze środowiska ugrupowań tzw. kręgu scyto-trackiego z terenów Kotliny Karpackiej (paciorki oczkowate, tzw. „siwa” ceramika toczona na kole) datowane w ramach VI/V – IV w. p.n.e. Elementy młodsze są reprezentowane przez wyroby charakterystyczne dla wywodzącej się z terenów północnych Niemiec i Danii kultury jastorfskiej. Jest to zarówno ceramika o charakterystycznym ukształtowaniu krawędzi, jak i wydzielone zabytki gliniane (łyżki i fragment figurki/podstawki tzw. wilka ogniowego), które odnosić można do IV-III w. p.n.e. (i być może też II w. p.n.e.).

Materiały kultury jastorfskiej z Nienowic to pierwsze źródła, które w sposób pewny można łączyć z tym ugrupowaniem kulturowym na naszych terenach. Znaleziska wypełniają lukę między innymi stanowiskami kultury jastorfskiej z terenu Polski a terytorium związanej z nią tzw. kultury Poieneşti-Lukaszewka z międzyrzecza środkowego Dniestru i Seretu. Tym samym, obecność materiałów kultury jastorfskiej w dolinie dolnego Sanu można łączyć z przemieszczeniami ludnościowymi, utożsamianymi ze znaną z pism antycznych wędrówką germańskich Bastarnów i Skirów z południowej Skandynawii do Naddniestrza.

Literatura:

Trybała – Zawiślak K. 2019. Wczesna epoka żelaza na terenie Polski południowo-wschodniej – dynamika zmian i relacje kulturowe. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Czopek S. et al. 2018. Przemiany kulturowo-osadnicze w dorzeczu rzeki Wiszni w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza w kontekście zmian prahistorycznej i wczesnohistorycznej ekumeny. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Tekst: Marcin Burghardt