Profilowane przęśliki dwustożkowate zdobione na całej powierzchni pionowymi lub ukośnymi wyżłobieniami – kanelurami

Nienowice, gm. Radymno, stan. 24

WEŻ, V – 1. poł. IV w. p.n.e. (kultura pomorska/Vekerzug)

Glina, lepienie w ręku

średn. 2,8-4,1 cm, średn. otworu 0,8-1,4 cm, wys. 2,2-3,4 cm

MJ-D 365, W/15/N24, W/17/N24, W/31/N24, W/171/N24, W/175/N24, W/183/N24, W/194/N24, W/244/N24, W/298/N24

Przęśliki, czyli niewielkie ciężarki z otworem, stanowiły rodzaj koła zamachowego wrzeciona - drewnianego trzonka służącego do ręcznego nawijania (przędzenia) włókien. Miały one za zadanie zwiększenie bezwładności oraz zapobieganie zsuwaniu się nici nawiniętych na wrzecionie. Przęśliki wykonywano z różnych materiałów, najczęściej z gliny. Eksperymenty archeologiczne przeprowadzone na różnych przęślikach, wykazały, że takie ich cechy jak waga, rozmiar i kształt zależą od jakości i grubości przędzonej nici. Tym samym przekładają się one na jakość tkanych materiałów. Nie mniej ważnym czynnikiem mającym wpływ na rodzaj używanych przęślików jest pochodzenie surowca. Dzięki przeprowadzonym eksperymentom wiadomo, że do materiałów odzwierzęcych, np. wełny, używano mniejszych i lżejszych przęślików. Wskazuje się tu często na okazy o wadze wynoszącej nie więcej niż 35 g i średnicy nie przekraczającej wartości 5 cm. W przypadku materiałów roślinnych, np. lnu, używano przęślików większych i cięższych. Są to często zabytki o płaskich, płaskowypukłych lub soczewkowatych przekrojach. Średnica i waga większości z opisywanych przęślików, wynosząca odpowiednio 2,8-3,8 cm i 10,9-26,3 g, wskazywać może na to, że użytkowano je przede wszystkim do przędzenia nici z wykorzystaniem surowca odzwierzęcego (wełny).

Opisywane przedmioty odkryte zostały na stanowisku nr 24 w Nienowicach podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych wyprzedzających budowę autostrady A4 prowadzonych w 2011 roku. W ich trakcie zbadano łącznie powierzchnię 55,75 ara, rejestrując 323 obiekty wziemne i ponad 18 684 zabytki ruchome. Jest to stanowisko wielokulturowe, na którym można wyróżnić kilka horyzontów chronologicznych. Opisywane przedmioty, pochodzący z wypełniska obiektów nr 25, 61, 63, 260 i 371 wiązać można z horyzontem osadnictwa kultury pomorskiej. Wraz z wykonanymi z żółtego, niebieskiego i białego szkliwa paciorkami oczkowatymi oraz naczyniami toczonymi na kole należą one do grupy zabytków, które swoje bardzo bliskie odpowiedniki w strefie osadnictwa scyto-trackiego i inwentarzach kultury Vekerzug z terenów Kotliny Karpackiej.

Zabytki niepublikowane

Tekst: Marcin Burghardt