Ułamki pucharków gruszkowatych zdobionych motywami kątowymi z rzędów drobnych nakłuć oraz guzkami plastycznymi

Munina, gm. Jarosław, stan. 18

Neolit, ok. 4 700-4 500 p.n.e. (kultura malicka)

Glina, lepienie w ręku, nakłuwanie

MJ-D, PKW 4/20, 7/20

Ułamki naczyń zostały odkryte na stanowisku nr 18 w Muninie podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych w trybie nadzoru przeprowadzonych w 2020 roku. Zabytki pochodzą z pochodzą z jamy osadowej (obiekt nr 1), czyli zagłębienia w ziemi pierwotnie służącego do przechowywania żywności lub jako piwniczka. Jama miała głębokość 120 cm i w profilu przyjmowała kształt trapezowaty. Obiekt dostarczył licznego i różnorodnego materiału zabytkowego, który w absolutnej większości zalegał w jej dolnych partiach. Z jamy uzyskano prawie 200 ułamków naczyń ceramicznych (w tym 3 naczynia, które udało się zrekonstruować w całości), 8 wyrobów wykonanych z krzemienia, wiór i odłupek z obsydianu, 2 narzędzia z poroża, kilkadziesiąt kości zwierzęcych oraz 9 fragmentów muszli jadalnych małży słodkowodnych.

Wszystkie materiały odkryte w jamie można datować na klasyczny etap kultury malickiej – jednej z najstarszych neolitycznych społeczności na terenie ziemi jarosławskiej. Obecność obiektu osadowego świadczy, że na stanowisku 18 w Muninie znajdowało się osiedle ludności tej kultury.

Starannie zdobione pucharki gruszkowate stanowią jeden z wyróżników kultury malickiej. Ułamki naczyń, dekorowane w tradycyjne wzory charakterystyczne dla ludności kultury malickiej, są świadectwem kunsztu ówczesnych garncarzy. W omawianym okresie, ceramikę lepiono ręcznie i wypalano ją w prostych piecach lub bezpośrednio w ogniskach. W materiałach z Muniny bardzo wyraźnie zaznacza się podział na ceramikę grubej roboty – tzw. kuchenną – oraz misternie zdobione naczynia cienkościenne – tzw. ceramikę stołową. Wydaje się, że różnice zaobserwowane w dziedzinie technologii odpowiadają odmiennym funkcjom pełnionym przez odpowiednie grupy naczyń.

Naczynia stołowe kultury malickiej wyróżnia misterna dekoracja. Górną cześć pucharków gruszkowatych, powyżej załomu brzuśca, wypełniają rzędy starannych odcisków i nakłuć układających się w równoległe pasma złożone z 2-6 linii. Wyróżniają się fragmenty zdobione bardzo charakterystyczną techniką tzw. ściegu bruzdowego – linii stworzonych z gęstych nakłuć wykonanych za pomocą niewielkiego, ostro zakończonym rylca. Pasma odcisków lub nakłuć w większości przypadków tworzą staranne motywy geometryczne: dekoracje kątowe, trójkątne festony czy meandry. Sporadycznie zarejestrowano także dekorację w formie równoległych pasm. Takie ornamenty mogły być pierwotnie wypełniane białą pastą. Na załomach brzuśców niektórych pucharków nalepiono niewielkie, rożkowate, pojedyncze, podwójne lub poczwórne guzki.