Fragmenty paciorków oczkowatych

Nienowice, gm. Radymno, stan. 24

WEŻ, VI/V – IV w. p.n.e. (kultura pomorska/Vekerzug)

Szkliwo, techniki szklarskie

1. średn. 1,6 cm, średn. otworu 0,6 cm, wys. 1,1 cm; 2. średn. 2,2 cm, średn. otworu 0,9 cm, wys. 1,9 cm

MJ-D 365, W/25/N24 (1), W/26/N24 (2)

Paciorki szklane zaliczane są do najbardziej efektownych rodzajów ozdób z wczesnej epoki żelaza. Takie zabytki pierwotnie stanowiły część naszyjników czy bransolet. Zbliżone okazy do jednego z opisywanych przedmiotów (nr 2) z Nienowic znaleziono na osiedlach kultury pomorskiej w Jarosławiu (stan. 158) i Medyce (stan. 42).

Centra produkcji szklanych paciorków oczkowatych lokalizuje się zwykle na terenie greckich kolonii na wybrzeżu Morza Czarnego, na Bliskim Wschodzie lub Egipcie. W Europie znaleziska analogicznych paciorków koncentrują się przede wszystkim na terenach naddunajskich.

Opisywane przedmioty odkryte zostały na stanowisku nr 24 w Nienowicach podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych wyprzedzających budowę autostrady A4 prowadzonych w 2011 roku. W ich trakcie zbadano łącznie powierzchnię 55,75 ara, rejestrując 323 obiekty wziemne i ponad 18 684 zabytki ruchome. Jest to stanowisko wielokulturowe, na którym można wyróżnić kilka horyzontów chronologicznych. Opisywane przedmioty wiązać można z horyzontem osadnictwa kultury pomorskiej. Najbardziej prawdopodobnym regionem, z którego pochodzić mogą opisywane przedmioty z Nienowic, jest strefa osadnictwa scyto-trackiego, włącznie z kulturą Vekerzug z terenów Kotliny Karpackiej. Z tym samym środowiskiem kulturowym można wiązać inne przedmioty odkryte na osiedlu, w tym ułamki tzw. „siwej” ceramiki toczonej, wykonywanej z wykorzystaniem koła garncarskiego.

Literatura:

Czopek S. et al. 2018. Przemiany kulturowo-osadnicze w dorzeczu rzeki Wiszni w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza w kontekście zmian prahistorycznej i wczesnohistorycznej ekumeny. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Trybała – Zawiślak K. 2019. Wczesna epoka żelaza na terenie Polski południowo-wschodniej – dynamika zmian i relacje kulturowe. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Tekst: Marcin Burghardt