Rylec (1), drapacz (2), skrobacz (3) i odłupek retuszowany (4)

Laszki, stan. 42 (4); Radymno, stan. 11 (1); Radawa, gm. Wiązownica, stan. 15 (2-3)

Mezolit, ok. VII/VI-V tys. p.n.e. (1-3 – kultura janisławicka)

Wys. 1,8-2,4 cm, szer. 1,5-2,8 cm, grub. 0,5-1 cm

MNZP KWM-8635, IPW-2 (1), MPA-7223 (2, 3), MPA-6476 (4)

Około 11,5 tysiąca lat temu dobiega końca plejstocen i rozpoczyna się aktualnie trwająca epoka geologiczna – holocen. W wyniku ocieplenia klimatu w miejscu dawnych siedlisk tundrowych i stepowych wyrastają lasy, w których można spotkać takie zwierzęta, jak dziki, sarny, jelenie i łosie. Społeczności zajmujące w tym okresie tereny ziem polskich musiały przystosować się do zupełnie innych warunków życia. Pod względem archeologicznym, tą zmianę symbolizuje przejście do nowej epoki w dziejach człowieka – mezolitu, czyli środkowej epoki kamienia, trwającego od IX/VIII do V tys. p.n.e.

W porównaniu z poprzedzającym go okresem paleolitu, trwający około 4-5 tysięcy lat mezolit jest epoką wyraźnie krótszą. Podobnie, jak w dobie epoki lodowcowej, podstawą gospodarki mezolitycznej było łowiectwo, zbieractwo i rybołówstwo. W środowiskach leśnych mało efektywne były znane z wcześniejszej epoki wielkie wyprawy łowieckie, których miejsce zajęły tzw. polowania traperskie, angażujące maksymalnie kilka osób. Duże znaczenie dla mezolitycznych ludzi miało łowienie ryb, czego świadectwem są liczne znaleziska haczyków, sieci czy łódek. Typowa broń łowiecka tego okresu składała się z drewnianego, rogowego lub kościanego trzonka lub drzewca z krzemiennymi wkładkami (ostrzami). W taki sposób należy interpretować omawiane zabytki.

Materiały z doby mezolitu często odkrywane są na terenach piaszczystych i w dolinach rzek. Liczne stanowiska z tego okresu znane są z północnej części Podkarpacia, z obszarów Kotliny Sandomierskiej. Na późny mezolit datowany jest rdzeń krzemienny odkryty w Wólce Pełkińskiej koło Jarosławia, który nosi cechy charakterystyczne dla wytwórczości tzw. kultury janisławickiej (ok. VII/VI-V tys. p.n.e.). W zbliżonym przedziale czasu prawdopodobnie należy umieszczać również unikatowy harpun kościany, tradycyjnie nazywany „harpunem z Tywonii”, który został odkryty prawdopodobnie w żwirze wydobytym z Sanu.

Tekst: Ela Sieradzka-Burghardt