Żeleźce czekana

Radymno, stan. 11

Późne średniowiecze, XIV-XVI w.

Stal, kucie, odciskanie puncy

Dł. 20,4 cm, szer. 3,4 cm, wys. 12,7 cm

MNZP MPA-1322

Opisywany zabytek znaleziony został w Radymnie na terenie żwirowni znajdującej się w starorzeczu Sanu. Z lokalizacji tej pochodzi bardzo duży zbiór przedmiotów metalowych (łącznie kilkadziesiąt zabytków), datowanych w ramach wczesnego- i późnego średniowiecza. Zabytki z Radymna to przede wszystkim elementy uzbrojenia (miecze i szabla, broń obuchowa – czekany, topory i buława brązowa, groty włóczni), chociaż zdarzają się także i narzędzia, w tym narzędzia rolnicze. Większość eksponatów, w tym i prezentowany czekan, trafiło do zbiorów Narodowego Muzeum Ziemi Przemyskiej w Przemyślu; pojedyncze zabytki znajdują się w Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich i Muzeum Okręgowym w Rzeszowie.

Znalezisko średniowiecznych elementów uzbrojenia z Sanu w rejonie Radymna nie jest zjawiskiem odosobnionym. Z analogicznych kontekstów pochodzi większość znalezisk luźnych militariów i elementów rzędu końskiego z obszaru Małopolski. Mogą one wyznaczać miejsca przepraw przez rzeki leżące na szlakach komunikacyjno-handlowo-wojennych. W tym kontekście należy wskazać na lokalizację Radymna na ruchliwym szlaku handlowym prowadzącym ze Lwowa, przez Przemyśl i Jarosław, aż do Krakowa. Prezentowany czekan, podobnie jak inne militaria i elementy rzędu końskiego pochodzące z omawianego miejsca, mogły zostać zagubione bezpowrotnie w trakcie przeprawy wodnej przez znajdujący się tam bród, lub, ewentualnie, most. Długie ramy chronologiczne, w których mieści się datowanie tych zabytków, wskazują, że przeprawa ta mogła funkcjonować na przestrzeni co najmniej kilkudziesięciu lat. Nie można jednak zupełnie odrzucić możliwości, iż militaria i oporządzenie jeździeckie mogły dostać się do Sanu również w wyniku jakiejś średniowiecznej potyczki, która nie została jednak odnotowana w źródłach pisanych.

Literatura:

Koperski A. 1980. Zespół zabytków archeologicznych z Radymna w zbiorach Muzeum Okręgowego w Przemyślu, "Materiały i Studia Muzealne", t. 3, s. 95-117.

Tekst: Marcin Burghardt