Wióry krzemienne

Święte, gm. Radymno, stan. 9

Paleolit schyłkowy, ok. 13 300 p.n.e. (kultura epigrawecka)

Krzemień wołyński, technika łupania

Dł. 2,0-5,3 cm, szer. 1,1-2,6 cm, gr. 0,3-0,7 cm

Zbiory Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

Odkryte w miejscowości Święte niewielkie obozowisko ze schyłkowego paleolitu (ok. 15-16 tysięcy lat temu) to najstarsze dobrze wydatowane ślady działalności człowieka na terenie ziemi jarosławskiej. W 2013 i 2017 roku badania wykopaliskowe prowadzili tu archeolodzy z Uniwersytetu Rzeszowskiego: Marta Połtowicz-Bobak i Dariusz Bobak. Wszystkie z odkrytych tu 446 wyrobów krzemiennych wykonano z krzemienia wołyńskiego.

Stanowisko zlokalizowane jest w rejonie krawędzi wysokiej terasy nadzalewowej rzeki San. Jak wykazały specjalistyczne analizy palinologiczne (pyłków roślin), w momencie, kiedy łowcy z epoki lodowcowej pojawili się w Świętym, okolice stanowiska porastała roślinność stepowa i trawiasta. Gdzieniegdzie trafiały się niewielkie kępy drzew, takich jak sosny, brzozy, olchy, wierzby i dęby.

Podczas badań archeologicznych odsłonięto pozostałości tzw. krzemienicy – zwartego skupiska wyrobów krzemiennych. Skład uzyskanego zbioru zabytków świadczy, że stanowisko należy interpretować jako obozowisko, w którym prehistoryczni łowcy przygotowywali się do polowania, a ściślej – wykonywali potrzebne narzędzia krzemienne wykorzystywane jako ostrza broni łowieckiej (strzał, oszczepów). Z tego względu, niemal wszystkie wyroby odkryte w Świętym mają charakter odrzuconych półproduktów (wióry krzemienne) czy też odpadków produkcyjnych (tzw. świeżaki i odnawiaki – odłupki powstające podczas naprawy rdzeni krzemiennych, wykorzystywanych do produkcji narzędzi techniką łupania).

Obozowisko łowieckie w Świętym było użytkowane przez przedstawicieli tzw. kultury epigraweckiej, którzy przybyli tu z terenów dzisiejszej Ukrainy, prawdopodobnie wykorzystując przejścia przez kotliny karpackie. O wschodnim pochodzeniu myśliwych z późnej epoki lodowcowej świadczy surowiec, z którego wykonano wszystkie zabytki odkryte na stanowisku – krzemień wołyński. Najbliższe złoża tego surowca znajdują się w odległości około 250 kilometrów od Świętego, w wychodniach na brzegach rzeki Dniestr. Nie ulega raczej wątpliwości, iż głównym celem tej wędrówki było polowanie – być może na dzikie konie i renifery, których stada żyły na terenach dzisiejszej Polski w okresie schyłkowej epoki lodowcowej.

W dobie schyłkowego paleolitu na terenach Polski południowo-wschodniej można było spotkać również myśliwych reprezentujących tzw. kulturę magdaleńską, która wykształciła się na obszarach dzisiejszej Hiszpanii i Francji. Aż do odkrycia epigraweckiego obozowiska w Świętym w środowisku badaczy panowało przekonanie, że łowcy magdaleńscy stanowili jedyną grupę ludności penetrujących te obszary u schyłku epoki lodowcowej. Materiały ze Świętego wskazują, że 15-16 tysięcy lat temu ziemia jarosławska znajdowała się na styku terenów łowieckich dwóch zupełnie odmiennych społeczności – wędrujących tu z Europy wschodniej epigraweckich myśliwych oraz łowców magdaleńskich, którzy reprezentowali tradycje kulturowe zachodniej Europy.

Literatura:

Łanczont M., Połtowicz-Bobak M., Bobak D., Mroczek P., Nowak A., Komar M., Standzikowski K., 2021, On the edge of eastern and western culture zones in the early Late Pleistocene. Święte 9 – A new epigravettian site in the south-east of Poland, Quaternary International, t. 587–588 (20.06.2021), s. 172-188.