Zausznica malinowata z trzema paciorkami z pseudogranulacją

Radymno, stan. 35

Wczesne średniowiecze, XI – XII w.

Brąz, kucie, gięcie

Dł. 3,8 cm, szer. 2,4 cm, średn. paciorka 1,3 cm, gr. kabłąka 0,2 cm

MJ-D, PKW W/14/2007

Dla słowiańskiego ubioru kobiecego we wczesnym średniowieczu bardzo charakterystyczne są ozdoby przymocowywane do opasek lub chust noszonych na głowie, takie jak zausznice czy tzw. kabłączki skroniowe. Przedmioty omawianego typu znajdowane są zwykle w grobach kobiecych, gdzie zwykle zalegają w rejonie czaszek.

Omawiana zausznica została znaleziona podczas prac archeologicznych prowadzonych w 2004 roku na stanowisku 35 w Radymnie. Odkryto tam pozostałości cmentarzyska z czasów średniowiecza i nowożytności. Opisywany przedmiot znaleziony został podczas eksploracji grobu nr 16. Miał on postać prostokątnej jamy grobowej o wymiarach ok 170x45 cm zorientowanej na osi E-W z zachowanymi gdzieniegdzie śladami drewna w trumnie. Wewnątrz jamy grobowej znajdował się dość dobrze zachowany szkielet, ułożony w pozycji wyprostowanej na wznak wzdłuż osi E-W, z głową skierowaną na W. Czaszka była lekko przechylona na lewy bok. Kości ramienne ułożone były wzdłuż tułowia, zaś kości przedramienne były zgięte w łokciach pod kątem rozwartym, ułożone na miednicy, prawa ręka na górze. Kończyny dolne były wyprostowne. Wyposażenie grobu stanowi la brązowa/miedziana zausznica malinowata ułożona na kości krzyżowej. Najprawdopodobniej pierwotnie znajdowała się ona w lewej dłoni zmarłej.

Zausznice malinowate z najwyżej trzema paciorkami to ozdoby szeroko rozpowszechnione na Słowiańszczyźnie, głównie w jej części wschodniej. Wyróżnia się ich dwie główne odmiany. Pierwsza skupia okazy o dętych, gładkich paciorkach wykonanych z różnych metali pokrytych równomiernie rozłożoną granulacją. Na Słowiańszczyźnie Zachodniej spotykane są one głównie w X i XI w. Na Rusi podobne okazy, ale cechujące się gęstszą i bardziej równomiernie rozłożoną granulacją, użytkowano też w X – początkach XIII. Z terenów Polski połudnoiow-wschodniej okazy tego typu znane są m.in. z kurhanu w Sólcy koło Przemyśla. Druga odmiana, do której należy opisywany egzemplarz z Radymna, to zausznice z dętymi paciorkami z pseudogranulacją w postaci wypukłych guzków. Zausznice tego typu znane są przede wszystkim z terenów zachodnich rubieży Rusi, w tym ze wschodniej części Polski południowo-wschodniej – znaleziono je m.in. na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych w Boratynie, stan. 17, Przemyślu, ul. Dworskiego i Walawie, pow. przemyski.

Zabytek niepublikowany

Tekst: Marcin Burghardt