Importowane paciorki z masy szklanej: 1. płasko-wypukły z biało-jasnoniebieskiej taśmy szklanej, typ 194a wg Tempelmann-Mączyńskiej; 2. kulisty barwy ciemnowiśniowej z okolicami otworów zabarwionymi na kolor granatowo-czarny i bocznymi ściankami zdobionymi nitkami szklanymi barwy żółto-biało-zielonej, zbliżony do typu 287c; 3. z przeźroczystej masy szklanej z wkładką z metalowej folii, typ 387; 4. dwusegmentowy barwy kobaltowej, typ 91 wg; 5. kulisty barwy ciemnowiśniowej, typ 12

Święte, gm. Radymno, stan. 11; Sośnica, gm. Radymno, stan. 25

OWR, faza B2-C1, 80-260 n.e. (kultura przeworska)

Szkło, metalowa folia, wyciąganie, wtapianie, nawijanie, zdobienie

1. wys. 1,1 cm, średn. 2,5 cm; 2. wys. 1,1 cm, średn. 1,1 cm; 3. wys. 0,4 cm, średn. 0,3 cm; 4. wys. 0,7 cm, średn. 0,6 cm; 5. wys. 0,9 cm, średn. 1 cm.

MJ-D 382, W/5/Sw11 (4), W/6B/Sw11 (1), W/21A/Sw11 (2), W/59D/Sw11 (5), MJ-D 383, W/1B/So25 (3)

Opisywane paciorki szklane odkryte zostały w 2010 roku podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych wyprzedzających budowę autostrady A4 prowadzonych w obrębie kompleksu składającego się z dwóch połączonych ze sobą stanowisk archeologicznych: stanowiska nr 11 w Świętym i nr 25 w Sośnicy w gm. Radymno. W trakcie prac zbadano łącznie powierzchnię 374,12 ara odkrywając 1364 obiekty. Jest to stanowisko wielokulturowe, na którym można wyróżnić kilka horyzontów chronologicznych.

Horyzont z okresu wpływów rzymskich, z którym należy łączyć omawiane zabytki, reprezentowany jest przez osadę oraz towarzyszące jej dwa pochówki. Na podstawie odkrytych zabytków osada ze Świętego/Sośnicy wraz z towarzyszącym jej niewielkim cmentarzyskiem datowana jest w ramach stadium B2 i początkach fazy B2/C1, co odpowiada w przybliżeniu okresowi między 60 a 160/180 n.e.

Większość omawianych paciorków szklanych (nr 1, 2, 4, 5) pochodzi z wypełnisk różnych obiektów stanowiących relikty konstrukcji różnego przeznaczenia (jamy gospodarcze, obiekty mieszkalne) wzniesionych na osadzie. Zwraca uwagę paciorek zdobiony metalową folią (nr 3), który został odkryty w obrębie grobu 1, wydzielonego jako obiekt nr 40.

Opisywane paciorki posiadają różną chronologię zamykającą się praktycznie w całym okresie wpływów rzymskich. I tak, okaz nr 1 datowany jest na stadia B2 i C1, nr 2 – od stadiów B2 i B2/C1 aż po stadium C2 i fazę D, nr 3 - przełom stadiów B2 i C1, nr 4 - stadium B2, nr 5 – od stadium B1 do fazy D. Część z nich to okazy rozpowszechnione w całym Barbaricum (okazy nr 2 i 5), inne z kolei grupują się na terenach kultury wielbarskiej i obszarze Nadłabia (okaz nr 4), jeszcze inne (paciorek nr 1, 3) spotykane są dość rzadko. Do ich wykonania użyte zostały różne techniki szklarskie – od techniki wyciągania z rurki i dalszego formowania po nawijanie. Część okazów dodatkowo zdobiono za pomocą nalepiania/nawinięcia delikatnych szklanych nici o kontrastowym kolorze. Z kolei efektowny paciorek nr 3 wykonano z przeźroczystego szkła poprzez wyciąganie przedmiotu z masy szklanej za pomocą rurki. We wnętrzu koralika zatopiono cienką metalową folię. Ta ostatnia w przypadku omawianego egzemplarza ma złotą barwę co sugerować może, że do jej użycia wykorzystano złoto. Trzeba jednak zaznaczyć, że złotą barwę może przybierać również folia wykonana ze srebra, które potrafi się utlenić w ten sposób.

Surowcem, z którego wykonywano paciorki w okresie wpływów rzymskich jest surowiec alkaiczny pochodzenia mineralnego lub sodowego pochodzenia roślinnego. Wszystkie szklane koraliki odkrywane w naszym regionie to importy pochodzące spoza lokalnej kultury przeworskiej. W opisywanej epoce centrum wytwórczości szklanych paciorków znajdowało się na terenie Italii, wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie. Stąd też przez prowincje Imperium Romanum trafiały w różne regiony Barbaricum. Przyjmuje się, że w procesie napływu paciorków szklanych na tereny zajęte przez osadnictwo kultury przeworskiej istotną rolę odgrywało pośrednictwo kultury wielbarskiej, a szerzej - ugrupowań kręgu gockiego.

Zabytki niepublikowane

Tekst: Marcin Burghardt