Fragmenty górnych partii lejkowatych pucharów z dekoracją rytą, nakłuwaną lub wykonywaną grzebykiem

Hruszowice, pow. przemyski, stan. 2

Neolit, ok. 3 500- 3 000 p.n.e. (kultura pucharów lejkowatych)

Glina, lepienie w ręku, rycie, odciskanie, nakłuwanie

MJ-D 423, M/135/H, M/279/H, M/359/H, M/378/H, M/610/H, M/1157/H

Mianem „kultury pucharów lejkowatych” (w skrócie: KPL) określa się bardzo różnorodne społeczności, które w okresie środkowego i w początkach późnego neolitu zajmowały szerokie obszary od południowej Szwecji, Danii i wschodnich Niemiec aż do zachodniej Ukrainy. To ugrupowanie kulturowe ukształtowało się pod koniec V tysiąclecia p.n.e. na południowo-zachodnich wybrzeżach Morza Bałtyckiego. W odróżnieniu od starszych plemion neolitu naddunajskiego, kluczową rolę w uformowaniu się nowej jednostki odegrały prawdopodobnie społeczności mezolityczne, które z czasem przejęły elementy pakietu neolitycznego. Idee KPL, oraz zapewne również niosące je grupy ludności o tym obliczu kulturowym, zaczęły się bardzo szybko rozprzestrzeniać z macierzystych obszarów Danii i północnych Niemiec. Na terenie ziemi jarosławskiej osadnictwo KPL pojawiło się około 3 700 p. n. e i przetrwało prawdopodobnie do końca IV tysiąclecia p.n.e.

Jednym z wyróżników KPL są wykonywane w specyficzny sposób naczynia gliniane. Najbardziej powszechną grupą ceramicznych pojemników używanych przez analizowane społeczności są puchary o charakterystycznych, lejkowato wychylonych szyjkach. Taką formę mogły posiadać zarówno niewielkie naczynia użytkowane w gospodarstwach domowych, jak i osiągające wysokość nawet 50 cm ogromne pojemniki używane do przechowywania zboża lub mleka. Puchary były zazwyczaj zdobione w strefie tuż pod krawędzią wylewu. Najczęściej spotykana jest dekoracja w formie dookolnych rzędów odcisków prostokątnych stempelków. Rzadziej zdarzają się ornamenty wykonywane techniką rycia, nakłuwane lub odciskane grzebykiem.

Zabytki niepublikowane

Tekst: Ela Sieradzka-Burghardt