Miniaturowy topór gliniany

Hruszowice, pow. przemyski, stan. 2

Neolit, ok. 3 700- 3 000 p.n.e. (kultura pucharów lejkowatych)

Glina, lepienie w ręku, przekłuwanie

Dł. 5 cm, maks. szer. 2,5 cm, wys. 2,5 cm, średn. otworu 0,5 cm

MJ-D 423, W/304/H

Stanowisko 2 w Hruszowicach w powiecie przemyskim to największe stanowisko archeologiczne przebadane podczas badań ratowniczych poprzedzających budowę autostrady A4 w województwie podkarpackim. Prace prowadzono tu w latach 2009-2010 oraz 2012 roku.

Podczas prac na stanowisku odsłonięto liczne ślady osadnictwa od neolitu do okresu nowożytnego. Najstarszy okres zasiedlania tego miejsca reprezentują pozostałości dwóch odrębnych osiedli kultury pucharów lejkowatych, z których jedno znajdowało się w zachodniej, a drugie we wschodniej części wykopu badawczego. Poszczególne osiedla były zlokalizowane w obrębie pewnych kulminacji terenu; oddzielało je wyraźne obniżenie.

Miniaturowy toporek gliniany został zidentyfikowany podczas doczyszczania powierzchni wykopu w rejonie osady zachodniej kultury pucharów lejkowatych. Fragmenty trzech podobnych przedmiotów zidentyfikowano również w jamach osadowych w tej samej części stanowiska. Zwraca uwagę charakterystyczny kształt przedmiotu. Wyraźnie uformowany, guzkowaty obuch wyraźnie nawiązuje do charakterystycznej formy toporów kamiennych omawianej kultury. Takie wyroby są typowym elementem wyposażenia grobów, gdzie wiążą się przede wszystkim z pochówkami mężczyzn.

Wykonane z gliny miniaturowe modele toporów są znane z wielu osiedli kultury pucharów lejkowatych. Szczególnie często takie przedmioty odkrywane są w południowo-wschodniej części zasięgu omawianej kultury. Trudno jest jednoznacznie określić, jaka mogła być funkcja tych obiektów. Według Witolda Gumińskiego, miniaturowe topory to po prostu zabawki dla dzieci. Z kolei w ujęciu innych badaczy, takich jak Jerzy Tomasz Bąbel i Tadeusz Wiślański, ze względu na duże symboliczne znaczenie toporów kamiennych dla ludności kultury pucharów lejkowatych takie znaleziska należy raczej interpretować jako amulety.