Czterouchy puchar lejkowaty dekorowany pod wylewem rzędem odcisków prostokątnego stempelka

Ożańsk, gm. Pawłosiów, stan. 13

Neolit, ok. 3 700- 3 000 p.n.e. (kultura pucharów lejkowatych)

Glina, lepienie w ręku, odciskanie

Wys. 45 cm, średn. wylewu 43,5 cm, najw. wydętość brzuśca 41 cm, średn. dna 10 cm

IA UR USMA

Zbiory Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

Mianem „kultury pucharów lejkowatych” (w skrócie: KPL) określa się bardzo różnorodne społeczności, które w okresie środkowego i w początkach późnego neolitu zajmowały szerokie obszary od południowej Szwecji, Danii i wschodnich Niemiec aż do zachodniej Ukrainy. To ugrupowanie kulturowe ukształtowało się pod koniec V tysiąclecia p.n.e. na południowo-zachodnich wybrzeżach Morza Bałtyckiego. W odróżnieniu od starszych plemion neolitu naddunajskiego, kluczową rolę w uformowaniu się nowej jednostki odegrały prawdopodobnie społeczności mezolityczne, które z czasem przejęły elementy pakietu neolitycznego. Idee KPL, oraz zapewne również niosące je grupy ludności o tym obliczu kulturowym, zaczęły się bardzo szybko rozprzestrzeniać z macierzystych obszarów Danii i północnych Niemiec. Na terenie ziemi jarosławskiej osadnictwo KPL pojawiło się około 3 700 p. n. e i przetrwało prawdopodobnie do końca IV tysiąclecia p.n.e.

Jednym z wyróżników KPL są wykonywane w specyficzny sposób naczynia gliniane. Najbardziej powszechną grupą ceramicznych pojemników używanych przez analizowane społeczności są puchary o charakterystycznych, lejkowato wychylonych szyjkach. Taką formę mogły posiadać zarówno niewielkie naczynia użytkowane w gospodarstwach domowych, jak i osiągające wysokość nawet 50 cm ogromne pojemniki używane do przechowywania zboża lub mleka, takie jak puchar ze stanowiska 13 w Ożańsku.

Literatura:

Czopek S. (red.) 2011. Autostradą w Przeszłość. Katalog wystawy, Rzeszów.

Tekst: Ela Sieradzka-Burghardt