Kamienna osełka

Grabowiec, gm. Radymno, stan. 5

Wczesne średniowiecze, VIII – X w.

Kamień (opoka), łupanie, gładzenie

Dł. 14,1 cm, szer. 5,8-6,5 cm, gr. 2,4 cm

MJ-D 405, W/13/G5

Opisywane fragmenty naczyń odkryte zostały na stanowisku nr 5 w Grabowcu podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych wyprzedzających budowę autostrady A4 prowadzonych w latach 2011-2014. W trakcie prac zbadano łącznie powierzchnię 96,5 ara odkrywając ponad 4 tysięcy zabytków ruchomych.

Jak dowiodły badania, teren stanowiska był wykorzystywany przez różne społeczności w wielu okresach dziejów. Opisywaną osełkę należy łączyć z horyzontem osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego datowanego w ramach VIII-X w. Zabytek odkryty został podczas eksploracji wypełniska obiektu nr 321, interpretowanego jako pozostałości budynku. Obiekt ten w rzucie poziomym miał nieregularny kształt o wymiarach 5,6x2,7 m i nieregularny profil z przegłębionym w środkowej partii. Oprócz osełki, w obrębie jamy znaleziono również żelazny nóż, 169 fragmentów ceramiki, 108 fragmentów kości zwierzęcych i fragmenty polepy (gliny konstrukcyjnej).

Osełki stanowią jedną z najczęściej spotykanych kategorii wyrobów kamiennych począwszy od okresu wpływów rzymskich aż po późne średniowiecze i czasy nowożytne. Najczęściej stosowano je do ostrzenia niewielkich narzędzi metalowych. Nierzadko wykorzystywano je również do czyszczenia oraz wygładzania powierzchni wykonanych z metali i innych surowców (np. rogu, kości, drewna i kamienia). Osełki dość nieznacznie zmieniały swoją formę w czasie. Zmiany te podyktowane były pojawieniem się nowych form narzędzi. Większość osełek wytwarzano z lokalnych surowców, wykorzystując do tego celu przede wszystkim łatwe w obróbce skały osadowe (piaskowce, różnego rodzaju łupki etc.) czy też niektóre rodzaje skał metamorficznych. Nie inaczej było również w przypadku opisywanego przedmiotu, do którego wyrobu użyto opoki, której wychodnie zlokalizowane są przede wszystkim na terenie Karpat i Roztocza.

Zabytek niepublikowany

Tekst: Marcin Burghardt