Przęśliki dwustożkowate zdobione ornamentem z kolistych odcisków i grup kolistych odcisków rozdzielonych poziomymi i ukośnymi liniami

Święte, gm. Radymno, stan. 11

OWR, faza B2, 80 – 160 n.e. (kultura przeworska)

Glina, lepienie w ręku

Średn. 4-4,2 cm, średn. otworu 0,7 cm, wys. 2,8 cm

MJ-D 382, W/2C/Sw11, W/38B/Sw11

Przęśliki, czyli niewielkie ciężarki z otworem, stanowiły rodzaj koła zamachowego wrzeciona - drewnianego trzonka służącego do ręcznego nawijania (przędzenia) włókien. Miały one za zadanie zwiększenie bezwładności oraz zapobieganie zsuwaniu się nici nawiniętych na wrzecionie. Przęśliki wykonywano z różnych materiałów, najczęściej z gliny. Eksperymenty archeologiczne przeprowadzone na różnych przęślikach, wykazały, że takie ich cechy jak waga, rozmiar i kształt zależą od jakości i grubości przędzonej nici. Tym samym przekładają się one na jakość tkanych materiałów. Nie mniej ważnym czynnikiem mającym wpływ na rodzaj używanych przęślików jest pochodzenie surowca. Dzięki przeprowadzonym eksperymentom wiadomo, że do materiałów odzwierzęcych, np. wełny, używano mniejszych i lżejszych przęślików. Wskazuje się tu często na okazy o wadze wynoszącej nie więcej niż 35 g i średnicy nie przekraczającej wartości 5 cm. W przypadku materiałów roślinnych, np. lnu, używano przęślików większych i cięższych.

Opisywane przedmioty odkryte zostały na stanowisku nr 11 w miejscowości Święte podczas przedinwestycyjnych badań archeologicznych wyprzedzających budowę autostrady A4 prowadzonych w 2010 roku. W ramach prowadzonych prac okazało się, że stanowisko to jest częścią większego kompleksu obejmującego poza nim również stanowisko nr 25 w miejscowości Sośnica. W trakcie prac prowadzonych w Świętym, stan. 11 i Sośnicy, stan. 25 zbadano łącznie powierzchnię 374,12 ara odkrywając 1364 obiekty. Jest to stanowisko wielokulturowe, na którym można wyróżnić kilka horyzontów chronologicznych. Opisywane przedmioty odkryte zostały podczas eksploracji wypełnisk obiektów nr 114 (zabytek nr 1) i 784 (zabytek nr 2) związanych z horyzontem osadnictwa z okresu wpływów rzymskich umieszczanych w ramach fazy B2 (lata 60/80 – 160/180 n.e.).

Przęśliki należą do jednej z najpopularniejszych kategorii pozaceramicznych wyrobów glinianych spotykanych na osadach wielu kultur. W przypadku omawianej osady, z której łącznie pochodzi 19 egzemplarzy, ich znaleziska koncentrują się przede wszystkim w wypełniskach obiektów, które interpretować można jako relikty domostw. Zwraca uwagę fakt, iż w obiektach takich często znajdowane były po dwa okazy. Pod względem formalnym większość z sośnickich przęślików, włącznie z oba omawianymi okazami, to typowe dla kultury przeworskiej okazy dwustożkowate. Przęśliki związane z tym ugrupowaniem to w większości przypadków egzemplarze pozbawione zdobienia. Rzadziej zdarzają się okazy ornamentowane, do których należą oba prezentowane zabytki.

Zabytki niepublikowane

Tekst: Marcin Burghardt