Sprzączka typu Strzegocice-Tiszaladány-Kerč

Strzegocice, pow. dębicki

późny OWR i okres wędrówek ludów, 2. poł. IV – 1. ćw. V w. n. e.

Brąz, srebro, złocenie, odlew, kucie, bicie stemplem

Dł. 6,8 cm, szer. 6,6 cm; dł. ramy 2,4 cm, szer. 6,6 cm, gr. 0,9 cm; dł. kolca 2,9 cm, szer. 1,1 cm; dł. skuwki 4,6 cm, szer. 5,9 cm, gr. 0,6 cm

MJ-A 466

Efektowna sprzączka do pasa datowana na późny okres wpływów rzymskich lub okres wędrówek ludów (2. poł. IV-1. ćw. V w.) została odkryta przypadkowo przez ucznia w miejscowości Strzegocice, pow. dębicki. Zabytek został znaleziony na brzegu rzeki Wisłok, przy ujściu do rzeki bezimiennego cieku. Według relacji odkrywcy, przy sprzączce pierwotnie zachował się fragment skóry (prawdopodobnie pozostałość skórzanego pasa).

Prezentowany zabytek należy do typu Strzegocice-Tiszaladány-Kerč. Na terenie Polski odkryto zaledwie kilka sprzączek tego typu, analogicznych do omawianego zabytku. Są to znaleziska bardzo rozproszone (Cecele, pow. siemiatycki; Lublin; Kalisz-Piwonice; Pyszków, pow. sieradzki; Zamość). Podobne przedmioty spotykane są na rozległych obszarach Europy, szczególnie licznie nad środkowym Dunajem i w północnej strefie nadczarnomorskiej. Przyjmuje się, że pojawienie się tego typu obiektów w Polsce południowej zapewne wiązać należy ze związkami ze strefą nadczarnomorską.

Masywne złocone i srebrzone sprzączki do pasa w typie obiektu ze Strzegocic zaliczają się do części stroju noszonych przez elity ówczesnych plemion barbarzyńskich, np. wysokiej rangi wojowników (wodzów). Niestety, ze względu na przypadkowe okoliczności odkrycia, nie jesteśmy w stanie wskazać, z jakim ludem należy łączyć pierwotnego właściciela przedmiotu. Stylistyka sprzączki odbiega od zabytków łączonych ze stylem huńskim. Należy mieć na uwadze, że w okresie wędrówek ludów na ziemiach polskich bytowali przedstawiciele najróżniejszych plemion barbarzyńskiej Europy – Hunowie i ich sojusznicy, czy też uciekinierzy z południa Europy, którzy na terenach dzisiejszej Polski szukali spokoju. Okres ten, ze względu na dużą dynamikę zmian, jest w dalszym ciągu bardzo słabo rozpoznany na terenie południowo-wschodniej Polski.

Literatura:

Madyda-Legutko R., 1978. The buckles with imprint ornamentation, Wiadomości Archeologiczne 43, 3–16.

Tekst: Marcin Burghardt