Fragmenty greckich amfor na wino

Chotyniec, gm. Radymno, stan. 1

VI-V w. p.n.e.

Glina, toczenie na kole

IA UR

Pod koniec VII w. p.n.e. we wschodniej części ziemi jarosławskiej osiedliły się przybyłe tu ze wschodu grupy ludności o scytyjskim modelu kulturowym. Społeczności te były związane ze Scytami, czyli irańskim ludem koczowniczym wywodzącym się z głębi Azji, wzmiankowanymi m. in. w Biblii i dziełach historyków ze starożytnej Grecji.

Centralnym elementem tego mikroregionu było potężne grodzisko (czyli osiedle obronne otoczone wałami) w Chotyńcu, dookoła którego istniał szereg osad otwartych, czyli pozbawionych umocnień. Zgrupowanie to, będące najdalej na północny-zachód wysuniętą enklawą świata scytyjskiego, określone zostało mianem „aglomeracji chotynieckiej”.

Jednym z najciekawszych obiektów odkrytych wewnątrz grodziska były pozostałości tzw. zolnika, czyli założenia o kultowo-obrzędowym charakterze, wewnątrz którego wystąpiły liczne kości zwierzęce i ułamki rozbitych naczyń. Materiały archeologiczne odkryte w obrębie zolnika wskazują, iż obiekt należy interpretować jako miejsce odbywania rytualnych uczt. Jak dowiadujemy się z "Dziejów" Herodota, historyka z V w. p.n.e., coroczne uczty, na których wojownicy świętowali swoje zwycięstwa w walce, były ważnym elementem obrzędowości scytyjskich elit.

Podczas uczt w Chotyńcu nie tylko jedzono, ale i pito. W obrębie zolnika wystąpiło łącznie około 200 ułamków amfor - glinianych naczyń, w których sprowadzano wino produkowane przez starożytnych Greków. Analiza wskazuje, iż przedstawiciele scytyjskiego kręgu kulturowego z Chotyńca pili wino z różnych ośrodków zlokalizowanych w Azji Mniejszej - Klazomenai, Lesbos, Samos / Milet. Ułamki greckich amfor na wino z Chotyńca, datowane od schyłku VII do V w. p.n.e., to najstarsze naczynia wykonane na kole garncarskim odkryte w obrębie ziem polskich, i zarazem najstarsze ślady bezpośredniego kontaktu pomiędzy grupami ludności zamieszkującymi ziemie polskie a cywilizacją antyczną. Na jednej z amfor (niestety nie mamy jej na wystawie) wyryto niewielki trójkąt - grecką literę "d" - "delta". Inicjał, który zapewne stanowił sygnaturę wytwórcy amfory, stanowi najstarszy ślad znajomości pisma odkryty na ziemiach polskich.

Literatura:

Czopek S. 2019. Enklawa scytyjskiego kręgu kulturowego w południowo-wschodniej Polsce, „Przegląd Archeologiczny”, t. 67, s. 119–145.

Czopek S. 2020. Znaczenie odkryć w Chotyńcu (południowo-wschodnia Polska) dla interpretacji procesów kulturowo-historycznych na zachodnim Wołyniu i Podolu (Ukraina) we wczesnej epoce żelaza, „Archeologia Polski”, t. 65, s. 67–114.

Tekst: Marcin Burghardt